Regały magazynowe są powszechnie wykorzystywane we wszystkich przedsiębiorstwach związanych z działalnością logistyczną, produkcyjną lub handlową. Dzięki swojej konstrukcji pozwalają na bezpieczne przechowywanie dużej ilości towarów na niewielkiej powierzchni za sprawą umieszczania ich w pionie na kolejnych poziomach. Poza oszczędnością przestrzeni magazynowej gwarantują szybki dostęp do wybranego miejsca, a także zmniejszają odległości, jakie muszą pokonać pracownicy lub urządzenia transportu bliskiego. Korzystanie z regałów magazynowych wymaga jednak zapewnienia odpowiednich standardów bezpieczeństwa. Ważny jest zarówno profesjonalny projekt systemu magazynowego, jak i jego montaż przez certyfikowaną ekipę oraz specjalistyczna obsługa, a co najważniejsze – regularne wykonywanie okresowych przeglądów technicznych regałów magazynowych. Tylko takie połączenie jest w stanie zapewnić minimalizację ryzyka i zabezpieczenie przed konsekwencjami możliwego wypadku. Przekonajmy się, dlaczego przegląd regałów magazynowych jest niezbędny i zobaczmy, jakie certyfikaty powinny posiadać osoby, które się nim zajmują.
Zagrożenia związane z eksploatacją systemów regałowych
Eksploatacja regałów magazynowych wiąże się z zagrożeniami wynikającymi ze specyfiki takiej metody składowania. Ustawianie większej ilości ładunku o znacznej masie na dużej przestrzennej konstrukcji, jaką jest regał, oznacza, że będzie ona mocno obciążona. Wprawdzie konstrukcja regałów została opracowana z myślą o takiej właśnie eksploatacji, jednak struktura regału dla zachowania odpowiedniej stabilności musi pozostawać nienaruszona, a stan poszczególnych elementów powinien odpowiadać założeniom przyjętym przez projektanta. Jak pokazuje praktyka, podczas korzystania z regałów dochodzi jednak do różnych incydentów, które mogą zmieniać parametry wytrzymałościowe. Chodzi tu przede wszystkim o kolizje z wózkami widłowymi obsługującymi magazyn – najechania na konstrukcję regału, uderzenia wózkiem lub przewożonym ładunkiem w jego elementy, czy wreszcie złe ustawianie ładunku, które prowadzi do powstawania uszkodzeń struktury nośnej.
Warto przypomnieć, że choć wszystkie elementy tworzące system regałowy są wykonywane zgodnie z obowiązującymi normami, w tym kluczową PN-EN 15635:2010 – „Stalowe statyczne systemy składowania. Zastosowanie i utrzymanie urządzeń do składowania”, to wytrzymałość i stabilność systemu zależy również od odpowiednich połączeń między częściami składowymi regału, ich prawidłowym wypoziomowaniem oraz ustawieniem na posadzce, a także utrzymywaniem przewidzianego kształtu w granicach założonych odstępstw. Nadmierne odkształcenia, pęknięcia w częściach tworzących strukturą nośną czy przemieszczenia poszczególnych elementów regału mogą prowadzić do zawalenia się jego części. Z uwagi na dużą masę składowanych produktów – ciężar jednej palety nierzadko przekracza nawet 1,5 tony – wiąże się to z dużym zagrożeniem dla wszystkich osób przebywających na terenie magazynu. Ze względu na specyfikę budowy regałów awaria jednej części zwykle pociąga za sobą uszkodzenie tych, które z nią sąsiadują. W ekstremalnych przypadkach w magazynie może wystąpić efekt domina i uszkodzenie nawet kilku rzędów regałów.
Podatność na uszkodzenia w razie awarii i niekontrolowanego przemieszczenia się ładunku wynika w dużej mierze z samej konstrukcji regałów. Muszą one zapewniać swobodny dostęp do przechowywanego ładunku, a jednocześnie powinny mieć możliwie niską masę własną, żeby nie zwiększać nadmiernie obciążeń przekazywanych na posadzkę. By sprostać takim wymogom, każdy regał ma bardzo podobną konstrukcję. Podstawowym elementem nośnym są słupy złączone z podłogą magazynu za pomocą stóp. Dla odpowiedniej sztywności i stabilności struktury są one połączone ze sobą stężeniami, tworząc ramę regału. Sąsiadujące ze sobą ramy są łączone w poziomie za pomocą tzw. trawersów. Przeciwległe belki trawersowe są z kolei wzmacniane poprzeczkami, a w zależności od konstrukcji i przeznaczenia regału mogą się między nimi znajdować kratownice lub płyty, na których składuje się ładunki. Choć konstrukcja tego typu jest optymalna pod względem zapewnienia odpowiedniej nośności, to jej stateczność, a zarazem bezpieczeństwo zależy od dobrego stanu wszystkich elementów.
Kontrola techniczna regałów i nadzór nad ich bieżąca eksploatacją
Ze względu na to, że o bezpieczeństwie eksploatacji systemu regałowego decyduje w przeważającej mierze jego stan techniczny, zapisy normy PN-EN 15635:2010 przewidują, że regały muszą być poddawane obowiązkowym przeglądom technicznym, a ich stan na bieżąco monitorowany. W tym celu każda firma, która zajmuje się eksploatacją regałów magazynowych, powinna stworzyć stanowisko tzw. PRSES (Person Responsible for Storage Equipment Safety), czyli osoby odpowiedzialnej za nadzór nad odpowiednim stanem technicznym używanych systemów składowania. Do obowiązków PRSES-a należy bieżące sprawdzanie stanu regałów, rejestrowanie wszystkich incydentów związanych z możliwością ich uszkodzenia, a także zbieranie informacji o widocznych usterkach zaobserwowanych przez innych pracowników.
Zgodnie z przepisami każdy regał powinien być poddawany przeglądowi okresowemu przeprowadzanemu przynajmniej raz w roku, chyba że jego producent w instrukcji dołączonej do zainstalowanego systemu przewiduje większą częstotliwość działań kontrolnych. W ramach przeglądu powinien być dokładnie sprawdzony stan całej struktury nośnej regału. Dla prawidłowego przenoszenia obciążeń ważne są uszkodzenia elementów w postaci pęknięć, deformacji, odchyleń od pionu, ale także wszelkie poluzowania mocowań czy zauważone rysy, otarcia i wgniecenia. W zależności od wyników kontroli regał może być zakwalifikowany do jednej z kategorii określających stan systemu. Tzw. kategoria zielona oznacza brak uszkodzeń mających wpływ na bezpieczeństwo, w związku z czym regał może być nadal eksploatowany. Niewielkie uszkodzenia, które nie zmniejszają nośności, są oznaczane jako kategoria pomarańczowa, a zauważone defekty muszą być usunięte w ciągu czterech tygodni. W przypadku awarii wpływających na nośność konstrukcji regał jest kwalifikowany jako tzw. kategoria czerwona. Oznacza to, że powinien być natychmiast odciążony oraz wyłączony z użytkowania do czasu przeprowadzenia odpowiednich napraw.
Kontrola stanu technicznego systemów magazynowych wiąże się z dużą odpowiedzialnością ze względu na możliwe zagrożenie życia i zdrowia pracowników oraz potencjalne wysokie straty materialne związane z ewentualną awarią. Zarówno nadzór nad bieżącą eksploatacją regałów sprawowany przez osobę zatrudnioną na stanowisku PRSES-a, jak i wykonywanie przeglądów okresowych wymagają dużego doświadczenia oraz odpowiedniej wiedzy teoretycznej. Pracownicy zajmujący się sprawdzaniem stanu technicznego regałów powinni więc posiadać odpowiednie certyfikaty potwierdzające ich kompetencje. W Polsce certyfikacją osób odpowiedzialnych za prowadzenie nadzoru zajmuje się organizacja branżowa – Polskie Stowarzyszenie Techniki Magazynowej (PSTM). Jest ono członkiem uznanych organizacji międzynarodowych, w tym European Federation of Material Handling oraz European Racking Federation. W ramach swej działalności zajmuje się ono m.in. organizowaniem kursów szkolących pracowników wykonujących zadania PRSES-a, a także przeprowadza szkolenia Inspektorów Regałowych PSTM, którzy mogą zajmować się przeglądami okresowymi.