Regały magazynowe są najważniejszym elementem wyposażenia każdej firmy z branży TSL (Transport Spedycja Logistyka), która zajmuje się przechowywaniem towarów. Można je spotkać w zdecydowanej większości centrów logistycznych, a także w magazynach firm handlowych, dużych hurtowni czy przedsiębiorstw produkcyjnych. Są wykorzystywane zarówno do składowania ładunków spaletyzowanych – w takich przypadkach najczęściej korzysta się z regałów ramowych – jak i przechowywanych luzem przy materiałach o bardzo dużych rozmiarach np. profilach metalowych lub małych, np. części elektronicznych albo w opakowaniach zbiorczych, kiedy zazwyczaj korzysta się z regałów wspornikowych. Ze względu na specyfikę sposobu, w jaki wykorzystuje się regały magazynowe, a więc na gromadzenie dużej ilości ładunku na wysokiej konstrukcji przestrzennej, muszą one być utrzymywane w nienagannym stanie technicznym. Niezbędny jest więc profesjonalny serwis regałów magazynowych oraz systematyczne wykonywanie koniecznych przeglądów. Przyjrzyjmy się bliżej potencjalnym niebezpieczeństwom, jakie niesie ze sobą korzystanie z regałów magazynowych oraz zobaczmy, w jaki sposób należy o nie dbać.
Budowa regałów magazynowych a kwestie bezpieczeństwa ich eksploatacji
Korzystanie z regałów magazynowych pozwala na gromadzenie dużej ilości towarów na niewielkiej przestrzeni, co ogranicza koszty ich składowania. Umieszczanie palet z ładunkiem na piętrowej konstrukcji regału oznacza, że pomieszczenia przeznaczone na magazyn mogą mieć mniejszą powierzchnię, a zatem być tańsze w budowie i eksploatacji. Postawienie hali stalowej, w jakiej mieści się większość przestrzeni magazynowych, jest znacznie szybsze i tańsze niż wznoszenie budowli wielokondygnacyjnej ze skomplikowanym systemem transportu wewnętrznego i stropach o bardzo wysokiej wytrzymałości. Regały magazynowe znakomicie wpisują się w wysokość typową dla hal stalowych, a zatem od kilku do kilkunastu metrów przy systemach wysokiego składowania. Równie ważne jest skrócenie odległości, jakie muszą pokonywać urządzenia transportu bliskiego, co zmniejsza czas potrzebny na obsługę ładunków, przyczyniając się do ograniczenia związanych z tym wydatków.
Korzyści związane z piętrowym przechowywaniem ładunków łączą się jednak z pewnymi zagrożeniami. Podczas obsługi i przenoszenia palet może dojść do wypadku związanego z upadkiem ich zawartości ze znacznej wysokości. Biorąc pod uwagę masę przedmiotów, które mogą być przechowywane na jednej palecie, dochodzącą do 1,5 tony, zagrożenie dla osób zajmujących się obsługą magazynu trzeba uznać za znaczące. Jeszcze groźniejsze może się okazać naruszenie konstrukcji regału wskutek kolizji z wózkiem widłowym czy uderzenia przenoszoną paletą. Może to doprowadzić do zachwiania stabilności całego fragmentu regału, powodując upadek części magazynowanych ładunków. Zniszczenia mogą też działać z opóźnieniem i dać o sobie znać dopiero po pewnym czasie, doprowadzając do zawalenia się regału lub jego części. Ponieważ w przestrzeni magazynowej regały są oddzielone niezbyt szerokimi alejkami, może to wywołać efekt domina i spowodować rozległe zniszczenia.
Zagrożenia powstające przy przechowywaniu ładunków na regałach magazynowych wynikają po części z ich konstrukcji, która jest wymuszona zarówno przeznaczeniem, jak i wymogami technicznymi. Regał magazynowy to struktura przestrzenna o dużych rozmiarach, która musi być w stanie przenosić na posadzkę magazynu bardzo znaczne obciążenia związane z masą ładunku oraz ciężarem własnym. Dla zoptymalizowania możliwości regału, jego ciężar powinien być więc możliwie mały, przy sporej wytrzymałości. Równie ważne jest zapewnienie dobrego dostępu do przechowywanych towarów. Elementy nośne składające się na regał magazynowy są więc wykonywane z wytrzymałych kształtowników stalowych, które są wyprofilowane w taki sposób, żeby były maksymalnie odporne na odkształcenia, a jednocześnie mogły przenosić znaczne ciężary.
Regał magazynowy o konstrukcji ramowej składa się dwóch słupów, które stanowią element nośny i są ze sobą połączone za pomocą stężeń gwarantujących odpowiednią sztywność i stabilizujących konstrukcję. Słupy tworzące wraz ze stężeniami ramę są zakotwione do posadzki, przenosząc na nią ciężar za pośrednictwem stóp, na których spoczywają. Stopy rozkładają nacisk profili, z których są zrobione słupy, na nieco większą powierzchnię. Struktura przestrzenna regału magazynowego powstaje przez połączenie poszczególnych ram za pomocą trawersów, czyli belek nośnych przytwierdzanych do słupów za pomocą tzw. łap. W tworzonych w ten sposób gniazdach przechowywane są palety ustawiane bezpośrednio na górnych krawędziach dwóch przeciwległych tawersów lub niekiedy znajdującej się na nich podłodze, zbudowanej zwykle z kratownicy stalowej lub aluminiowej albo płyty metalowej czy wykonanej z materiału drewnopochodnego o odpowiedniej wytrzymałości.
Serwisowanie i naprawa regałów magazynowych
Ze względu na swoją strukturę regały magazynowe są podatne na różnego rodzaju uszkodzenia. Profile słupów nośnych i trawersów, choć odporne na obciążenia statyczne związane z przenoszonym ciężarem niezbyt dobrze radzą sobie z obciążeniami dynamicznymi. Zagrożeniem dla ich stabilności są wszelkiego rodzaju uderzenia czy inne siły działające poprzecznie. Wprawdzie materiał, z jakiego są wykonane, a więc gruba blacha stalowa, charakteryzuje się znaczną wytrzymałością mechaniczną, wzmacnianą jeszcze przez nadanie jej struktury przestrzennej w postaci profilu zamkniętego lub otwartego z odpowiednimi przetłoczeniami, to silne uderzenia mogą powodować ich odkształcenia. Możliwe są także powstające wskutek silnych udarów zmiany w strukturze materiału i powstawanie pęknięć. Zarówno deformacje, jak i wady uszkodzenia materiału osłabiają wytrzymałość całej konstrukcji, która pracuje pod dużymi obciążeniami. Jedyną metodą, która pozwoli na wyeliminowanie ryzyka wypadku, jest wiec stały nadzór nad stanem technicznym regałów.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami każda firma, która eksploatuje regały magazynowe, powinna wyznaczyć odpowiednio przeszkolonego pracownika, którego zadaniem jest nadzór nad stanem technicznym regałów i ich bieżąca kontrola. Osoba ta pełniąca stanowisko tzw. PRSES-a (Person Responsible for Storage Equipment Safety) ma za zadanie nadzorować poprawną eksploatację, rejestrować wszystkie przypadki możliwego uszkodzenia systemu regałów, a także planować naprawę lub wymianę uszkodzonych elementów. Poza ciągłym działaniem pracownika pełniącego funkcję PRSES-a regały magazynowe powinny być poddawane przeglądom okresowym, podczas których niezależny inspektor zweryfikuje stan wszystkich elementów regału.
Wykryte uchybienia powinny być naprawiane – natychmiast lub w wyznaczonym terminie, w zależności od skali ewentualnych uszkodzeń i kategorii, do jakiej zostanie zakwalifikowany regał podczas przeglądu. Poważne defekty (tzw. kategoria czerwona) grożące utratą stabilności wymagają odciążenia regału i naprawy w trybie pilnym. Mniej poważne usterki, które nie mają wpływu na nośność (tzw. kategoria pomarańczowa), usuwa się w terminie do 4 tygodni. Warto pamiętać, że naprawy regałów oraz wymiana poszczególnych elementów powinny być prowadzone ściśle według wskazówek określonych przez producenta regału. W przypadku poważnych uszkodzeń zwykle nieodzowne jest zastąpienie uszkodzonego elementu nowym lub założenie specjalnej plomby wzmacniającej. Producenci zwykle nie zezwalają na prostowanie elementów, niedopuszczalne jest też ich spawanie. Gwarancją fachowej naprawy jest korzystanie wyłącznie z doświadczonych i certyfikowanych przez producenta ekip.
Ważnym elementem dbania o stan regałów magazynowych jest także ich odpowiednie serwisowanie. W ramach działań tego rodzaju istotny jest m.in. montaż osłon, które ograniczą ilość możliwych kolizji. Specjalne odbojnice z właściwie wyprofilowanej blachy stalowej są zwykle zakładane przynajmniej przy słupach narożnych. Instaluje się ograniczniki zapobiegające najechaniu przez operatora wózka widłowego na wszelkie fragmenty konstrukcji czy zakłada specjalne osłony, które chronią przed uderzeniem w regał paletą. Stosuje się też różnego typu siatki, które zmniejszają ryzyko, że część ładunku wypadnie z palety.